ÇÖZÜM KÖY ENSTİTÜSÜ ÇALIŞMAMIZIN ON BİRİNCİSİ
KASTAMONU GÖL KÖY ENSTİTÜSÜ
Köy Enstitüsü Kanunu çıkmadan önce 1 Nisan 1938’de köy eğitmeni yetiştirmek amacıyla “Gölköy Eğitmen Kursu” açılmıştır. 17 Nisan 1940 yılında 3803 sayılı Köy Enstitüleri Kanununun çıkmasıyla okul 1 Haziran 1940 tarihinden itibaren “Göl Köy Enstitüsü” olmuştur.
• Göl Köy Enstitüsü’nden 1940-1952 yılları arasında toplam 1494 öğretmen mezun olmuştur.
• 1952 yılında köy enstitülerinin öğretim süresinin 6 yıla çıkarıldığı içim 1952-1953 öğretim yılında mezun vermemiş, 1954 yılında ise Köy Enstitüleri kapatılarak, “İlköğretmen Okulu” olmuştur.
• İlk müdür Ali Doğan Toran’dir
• Kastamonu, Sinop, Zonguldak, Çankırı ve Çorum’dan öğrenci almıştır.
• Göl, İzmir Kızılçullu ve Eskişehir Çifteler'den sonra kurulan üçüncü enstitüdür. Ancak diğer iki eğitmen kursu ve öğretmen okulunda hazır binalar, işlikler vardır. Gölköy’de ise hiçbir şey yoktur. "İlk bebek" olarak da kabul edilmektedir.
• Göl enstitü mantığıyla kurulmuş, diğer enstütülere de model olmuştur.
Kuruluş Hikayesi
Ülkeyi enstitülerle donatmak isteyen İlköğretim Genel Müdürü İsmail Hakkı Tonguç 1938 yılında Kastamonu Gölköy'e bir enstitü kurulmasının kararını alır…
Enstitünün kurulması için görevi Mahmudiye Eğitim Kursu'nun da yöneticiliğini yapmış, İstanbul İlköğretim Müfettişi Süleyman Edip Balkır'a verir.
Ertesi gün Kastamonu’ya doğru yola çıkılır. Kastamonu'da dönemin valisi Avni Doğan'ın yanına gidilir. Açılması planlanan Eğitmen Kursu ve Öğretmen Okulu için gerekli resmi yazışmalar tamamlanır.
Okulun açılması için yapılan ilk plan, Kastamonu yakınlarında Gölköy’de bulunan Tarım Bakanlığı'nın kullanılmayan Tarım Okulu ve 700 kişilik Şeyh Ziya Efendi Köşkü'nün tamir edilerek kullanılmasıdır.
Ancak planlanan yere vardıkları anda umutları suya düşer, büyük bir hayal kırıklığı yaşanır. Çünkü karşılarına bomboş bir ova ve yıkıntıya dönüşmüş bir bina çıkarar.
İsmail Hakkı Tonguç ortamdaki kara bulutları dağıtmak için "Tamam, ilk aşamada 700 çocuğu alamayabiliriz arkadaşlar. Ama birkaç onarımla en az 250 çocukla kursu başlatabiliriz bence. Tamam, aklınızdan bu onarım sürerken nerede kalacağız, ne yiyeceğiz gibi şeyler geçiyor olabilir. Kolay, onun da çözümü var. Çadırlar getirtiriz Kızılay'dan. Birini mutfak yaparız, birkaçını yatakhane yaparız. Ya da geçici süre yakın yerlerdeki köylerde kalırız. Geçici bir süre değil mi, sıkarız dişimizi. Sonra usta yapı elemanları gönderirim ben size Ankara'dan. Sıtmaya karşı da kinin iğneleri filan. Tamam mı?” der.
Bir süre suskunluktan sonra "Tamam, sen yaparız diyorsan yaparız." derler.
Kastamonu’ya geri dönerler. Yemek yedikleri lokantada İsmail Hakkı Tonguç, "Ne bu hal çocuklar, sevinsenize yahu. Şimdi önümüzde neyi çözmemiz gerektiğini biliyoruz hiç olmazsa." diyerek moral vermeye çalışır.
Yan masada konuşmaları duyan iki kişi okulun yapılması için yardım edebileceklerini söylerler. Bunlardan biri Kastamonu Açıkgöz Gazetesi’nin sahibi ve yazarı Hüsnü Açıksöz, diğeri ise eski öğretmen, ticaretle uğraşan tüccar Celal Bayar'dır. Bu Celal Bayar, 6. Dönem Kastamonu milletvekili Muharrem Celal Bayar’dır.
Celal Bayar, bir dönem Kastamonu Öğretmen Okulu'nda öğretmenlik yaptığını, Hüsnü Açıksöz de Gölköy'de okul kurma çalışmalarını gazetesinde haber yapacağını söyler.
Göl Eğitmen Kursu gazetede haber yapılır, Celal Bayar da esnaftan destek toplar; kurs için gerekli araç, gereçleri temin eder. At, araba, fayton alınmasına yardımcı olur.
İsmail Hakkı Ankara’ya döner. Kızılay aracılığıyla Gölköy’e 250 çadır gönderir. Çadırlar kurulur; derslikler, mutfak, yatakhane hepsi çadırdan ibarettir.
Bu şekilde “Göl Eğitmen Kursu” olarak öğrenci almaya başlar.
İsmail Hakkı Tonguç okula öğrenci alınmaya başlandığı haberini alınca mutluluktan Ankara’dan öğrencilere "dal oğlum, bal kızım" türküsünü söyler.
Okul binaları da imece usulüyle yapılamaya başlanır. Çalışmalar 6 Nisan'da başlar, 19 Ekim'e tarihleri arasında yedi ay sürer.
İki katlı merkez bina, yani okul binası için 300 bin tuğlaya ihtiyaç vardır. Ancak para da bu kadar tuğlayı yapacak tuğlacı da yoktur.
Ancak umut vardır!
Süleyman Edip Balkır ya vazgeçecek ya da tuğlaları kendilerinin yapacağı bir yol bulacaktı. “Bu tuğlaları bana yaptırtacaksınız.” diyerek kollar sıvanır.
Önce Çorum’dan İki tuğla ustası bulunur, daha sonra da tuğla toprağı aranmaya başlanır. 8 kilometre uzakta tuğla toprağı bulunur. Topraklar, kız ve erkek öğrenciler tarafından okula taşınarak ocaklara getirilir. Ustalar tuğla kalıplarını yaparken, odun kömür toplanır, ya da hibe edilir.
Göl’de ilk tuğla fırını 18 Haziran 1938'de ateşlenir. Öğretmenler, öğrenciler, ustalar fırınların başında heyecanla saatlerce beklerler…
Sonra Süleyman Edip Balkır öğretmen, "pişmiştir tuğlalar açalım." diyerek ocağı açtırır. Nar gibi kızarmış tuğlaları görünce herkes sevince boğulur.
Sonra Tonguç babaya, "Gece bu fırınları bir görmelisin Tonguç baba. Karşınızda görkemli bir kor parçası gibi duruyorlar. Seyirleri o kadar zevkli ki!" diye mektuplar yazılır.
Kısa bir süre sonra İlköğretim Müdürü Tonguç Baba'ya Kastamonu’dan ağır bir paket gelir. Paketi açtığında İçinden nar gibi kızarmış dört tane tuğla çıkar. Gözleri dolar, tuğlaları masya dizerek seyreder… Süleyman Edip Balkır öğretmen başarmıştır.
Göl'de dört defa tuğla fırını yakılarak 279.000 tuğla üretilmiştir. O dönem 1000 tuğla 8 liraya satılırken, Balkır öğretmenin fırınından çıkan tuğlaların 1000 tanesinin maliyeti sadece 130 kuruştur.
Daha sonra kurulan Köy Enstitülerinin tuğlaları da Göl’de yapılmıştır.
1954 yılına kadar; okul, öğretmen evleri, revir, toplantı salonu, çamaşırhane, depolar, atölyeler, kantin, idare binası, kümesler, yemekhane ve mutfaktan oluşan toplam 58 bina yapılmıştır.
Göl Köy Enstitüsü;
• 1954 yılında Göl İlköğretmen Okulu
• 1976 yılında Öğretmen Okulu
• 1991 yılında Anadolu Lisesi bünyesinde açılan Kız Anadolu Öğretmen Lisesi
• 2000 yılında okulun Gölköy’de bulunan binaları Türk Silahlı Kuvvetlerine verilmiştir.
Yıldırım KAYA
CHP Ankara Milletvekili
TBMM Milli Eğitim Kültür Gençlik ve Spor Komisyonu Grup Sözcüsü
27 Mayıs 2022/Kastamonu Gölköy
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder